Nhắc tới tín ngưỡng thờ Mẫu trong văn hóa truyền thống cổ truyền tâm linh của không ít người Việt Nam , chắc trong tất cả chúng ta sẽ đa số chúng ta nghĩ tới Thánh Mẫu Liễu Hạnh thứ nhất. Này là vị Thánh Mẫu gia thế và được nghe biết thoáng rộng nhất trong đạo Mẫu. Đây cũng chính là vị Thánh Mẫu rất chi là linh thiêng mà hàng vạn, hàng triệu người luôn luôn triều bái.
Chỗ đứng Đền thờ Mẫu Liễu Hạnh ở đâu?
Hiện nay, trên cả nước có khá nhiều đền thờ Mẫu Liễu Hạnh. Tuy nhiên, linh thiêng nhất vẫn là các đền, phủ sau:
Phủ Dầy
Phủ tọa lạc tại huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định. Phủ phương thức thủ đô hà nội khoảng 80km về hướng Nam và khách du lịch có khả năng đơn giản dễ dàng di chuyển đến đây bằng ôtô hoặc xe gắn máy thông qua tuyến cao tốc thủ đô hà nội – Ninh Bình hoặc Quốc Lộ 1A.
Đền Mẫu Đồng Đăng
Đền tọa lạc tại Đồng Đăng, TP. Lạng Sơn, phương thức thủ đô hà nội khoảng 150km về hướng Bắc. Phủ Tây Hồ
Phủ tọa lạc tại quận Tây Hồ, thủ đô hà nội, ở ngay sát Hồ Tây.
Ngoài ra, còn sống sót thể nói tới nhiều Vị trí khác như đền Phố Cát, đền Sòng Sơn tại Thanh Hóa, đền Liễu Hạnh Công Chúa tại Quảng Bình, Phủ Đồi Ngang tại Ninh Bình, Phủ Cấm tại Nam Định,…
Mẫu Liễu Hạnh – Tên thường gọi và các sắc phong
Những thương hiệu
Thánh Mẫu Liễu Hạnh (Liễu Hạnh Công Chúa) còn sống sót các thương hiệu khác như Đệ Nhị Địa Tiên, Vân Hương Thánh Mẫu, Chế Thắng hòa Diệu Đại Vương, Mã Hoàng Bồ Tát, Thiên Tiên Thánh Mẫu,…
Những sắc phong
- Chế thắng hòa diệu đại vương
- Khâm duy mã vàng bồ tát
- Tái cấp gia ban đệ nhất Quỳnh Hoa
- Đệ nhị Tiên nương
- Đệ tam Quảng hàn thượng đẳng tối linh thần
- Mẫu nghi thiên hạ
- Nam thiên bất tử
Thánh Mẫu Liễu Hạnh – người đầu tàu hệ thống Tam phủ, Tứ phủ trong tín ngưỡng thờ Mẫu và cũng đó đây là một trong những Tứ bất tử của Việt Nam được không ít người tôn thờ. Tại Việt Nam có khá nhiều Vị trí thờ cúng Thánh Mẫu, nhưng Vị trí nghiêm túc và trang trọng bậc nhất đó đó đây là Phủ Dầy – Nam Định.
Phủ Dầy (tên thường gọi khác phủ Giầy, phủ Giày) là quần thể di tích tâm linh đạo Mẫu tại xã Kim Thái, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định. Trong đó, bản vẽ xây dựng quan trọng nhất là đền thờ bà chúa Liễu Hạnh ngay sát chợ Viềng. Xưa kia, Vị trí đây được nghe biết là ngôi đền lớn tại làng Kẻ Dầy. Cho tới khi Thánh Mẫu Liễu Hạnh được sắc phong là “Liễu Hạnh Công Chúa” thì được thay tên thành Phủ Dầy. Do “Phủ” là danh từ bổ nhiệm dinh cơ của không ít vương công, và Thánh Mẫu cũng chính là công chúa nên Vị trí thờ cũng được áp dụng chữ Phủ.
Địa chỉ thờ Mẫu Liễu Hạnh
Giáng trần tại nhiều Vị trí nối sát với nhiều sự tích, câu truyện tâm linh nên Vị trí thờ Mẫu Liễu Hạnh được nhân dân thành lập ở không ít Vị trí như đền, điện, phủ để bày tỏ công ơn và tổ chức nhiều lễ hội để suy tôn bà hàng năm.. Trong đó, tiêu biểu là các di tích Đền Phủ ảnh hưởng đến sử hiển linh của Mẫu Liễu.
Di tích Phủ Dầy
Di tích Phủ Dầy tại Nam Định nối sát với việc giáng sinh đợt thứ hai của Bà Chúa Liễu Hạnh. Hằng năm, cứ vào dịp đầu năm mới, đền lại lan rộng cửa đón hàng ngàn con hương đệ tử từ bốn phương về cúng lễ, thắp nhang Thánh Mẫu linh thiêng. Cầu thỉnh thánh phù hộ độ trì cho gia quyến trong ấm ngoài êm, năm mới thuận lợi, cát tường như ý may mắn.
Đền Mẫu Đồng Đăng
Trong thời hạn đánh dấu tại Thanh Hóa sau 3 lần giáng sinh, Mẫu Liễu Hạnh vẫn ngao du thêm nhiều Vị trí khác ở phía Bắc Việt Nam. Trong đó, khi chu du tới vùng đất TP. Lạng Sơn, bà đã gặp Phùng Khắc Khoan tại ngôi chùa Đồng Đăng Linh Tự (sau này biến thành Đền Mẫu Đồng Đăng). Nối sát với việc hiển linh của Mẫu Liễu Hạnh, đền Đồng Đăng cũng biến thành chốn tâm linh thờ thờ phụng Bà nhiều người biết đến trên cả nước.
Sau lần gặp gỡ Phùng Khắc Khoan tại đền Mẫu Đồng Đăng, Bà đã giả dạng làm một cô hàng bán rượu ở Hồ Tây và đã hội ngộ Phùng Khắc Khoan tại Vị trí đây. Cả 2 người cùng nhau ngâm thơ đối đáp rất thi vị hữu tình, trong số đó có bài vịnh “Tây Hồ ngự quán” mà lúc này vẫn còn lưu truyền mãi.
Nhưng sau lần ấy, Phùng Khắc Khoan có tìm lại cô hàng rượu ngày nào nhưng đã không còn. Vì cảm phục trước kỹ năng của không ít người được ông xem như tri âm, bạn đời. Ông cho lập đền thờ Bà ngay tại chỗ này. Chính là Đền thờ tại phủ Tây Hồ và ngày nay thờ Mẫu Liễu Hạnh và các vị thần linh khác, nay tọa lạc tại ven bờ Hồ Tây, Vị trí 52 Đặng Thai Mai, phường Quảng An, quận Tây Hồ, thủ đô hà nội.
Ngoài ra, còn sống sót các ngôi đền khác thờ Mẫu Liễu ảnh hưởng đến dấu tích của Mẫu như đền Phố Cát, đền Sòng Sơn (Thanh Hóa), đền Liễu Hạnh Công Chúa (Quảng Bình) hay Phủ Đồi Ngang (Ninh Bình), Phủ Cấm (Nam Định)
Khám Phá Thánh Mẫu Liễu Hạnh Nam Định
Thánh Mẫu Liễu Hạnh – người đầu tàu hệ thống Tam phủ, Tứ phủ trong tín ngưỡng thờ Mẫu Không dừng lại ở đó còn sống sót các tích khác cho tên thường gọi của Vị trí đây. Xuất phát từ truyền thuyết Bà Chúa Liễu Hạnh vì quá thương nhớ hộ dân cư nên đã để lại một cái giầy ở trần gian trước lúc trở về thượng giới.
Hay có lịch sử một thời: Vua đi ngang qua vùng này và nghỉ đêm ở quán hàng của bà chúa Liễu Hạnh, sau này được tặng ngay một đôi giầy nên đã lập Vị trí thờ tự gọi là Phủ Giầy. Còn khi gọi là Phủ Dầy vì chính Vị trí này còn có món bánh dày nhiều người biết đến, lại có một số người nhận định rằng, Kẻ Giầy bắt đầu từ Vị trí có gò đất nổi dậy hình bánh dày trước cửa phủ.
Cục bộ các câu truyện dù chưa cam kết rõ thực hư nhưng nó đã đóng góp thêm phần cho sự kì bí, hấp dẫn về mối ảnh hưởng giữa Phủ Dầy và Thánh Mẫu Liễu Hạnh.
Quần thể phủ Dầy có hơn 20 dự án công trình bản vẽ xây dựng rực rỡ, trong số đó có 3 dự án công trình nối sát ngặt nghèo với cuộc sống thánh mẫu Liễu Hạnh
Quần thể Phủ Dầy có hơn 20 dự án công trình bản vẽ xây dựng rực rỡ, trong số đó có 3 dự án công trình nối sát ngặt nghèo với cuộc sống Thánh Mẫu Liễu Hạnh trong lượt giáng sinh đầu tuần, đây là phủ Tiên Hương (phủ chính), phủ Vân Cát và lăng Chúa Liễu.
+ Phủ Tiên Hương (phủ chính) là một dự án công trình có bản vẽ xây dựng đẹp được thành lập từ thời Cảnh Trị nhà Lê (1663 – 1671), đã qua không ít lần trùng tu. Phủ Tiên Hương có 19 toà với 81 gian lớn nhỏ dại, mặt phủ quay trở lại hướng tây nam nhìn về dãy núi Tiên Hương.
Trước phủ có hồ tròn, rồi tới một sân rộng, sau đây là 3 toà nhà dàn hàng ngang hai tầng, tách mái: nhà bia, nhà trống, nhà chiêng là Vị trí tiếp đón khách đến hành hương. Một hồ bán nguyệt có lan can thấp bao vây, có bình phong và hai cầu vượt bằng đá chạm khắc hình rồng vớt đường nét tinh xảo. Điện thờ chính của Phủ có 4 lớp thờ (4 cung): đệ nhất, đệ nhị, đệ tam, đệ tứ. Những cung đều được chạm khắc tinh vi các tấm hình rồng, phượng, hổ…. Chính cung (cung đệ nhất) có một khám thờ khảm trai, bề thế và tinh xảo.
Phủ Tiên Hương (phủ chính) là một dự án công trình có bản vẽ xây dựng đẹp được thành lập từ Cảnh Trị thời Lê (1663 – 1671)
+ Phủ Vân Cát phương thức phủ Chính không xa và cũng luôn có đền thờ Thánh Mẫu. Phủ được thành lập trên khu đất rộng gần 1ha, mặt quay trở lại hướng Tây Bắc. Phủ Vân Cát hiện giờ có 7 toà với 30 gian lớn nhỏ dại. Phía trước là hồ bán nguyệt, giữa hồ là nhà thủy lâu, 3 gian, mái cong, sau hồ là hệ thống cửa Ngọ môn với 5 gác lầu. Phủ Vân Cát cũng luôn có 4 cung như ở phủ Tiên Hương. Trung tâm là Vị trí thờ chúa Liễu, bên trái là chùa thờ Phật, ở ở bên phải là đền thờ Lý Nam Đế.
Phủ Vân Cát phương thức phủ Chính không xa và cũng luôn có đền thờ Thánh Mẫu + Lăng Bà Chúa Liễu tọa lạc kề bên phủ Chính được thành lập vào thời điểm năm 1938. Lăng được thành lập đồng loạt bằng đá xanh, chạm trổ hoa văn đẹp tinh xảo, là địa điểm hình chữ nhật với tổng diện tích 625m2, bao gồm cửa vào lăng theo hướng phía đông tây, nam bắc. Những cửa đều phải có trụ cổng trên đắp hình búp sen.
Lăng Bà Chúa Liễu tọa lạc kề bên phủ Chính được thành lập vào thời điểm năm 1938
Vào trong ngày 3 tháng ba âm lịch hàng năm là ngày ra mắt lễ hội Phủ Dầy sôi động cả vùngLễ hội phủ Dầy có ba nghi thức chính, bao gồm:
+ Lễ Rước Mẫu Thỉnh Kinh
+ Lễ Rước Đuốc
+ Lễ kéo chữ Hoa Trượng Hội
Ở bên cạnh ba lễ chính thì trong tiến độ lễ hội Phủ Dầy ra mắt còn sống sót các game show truyền thống cổ truyền rất chi là thích thú như: thi hát văn, hát chèo, múa rối nước, đấu vật, đấu cờ người, thổi cơm thi… Đặc biệt, còn sống sót nghi lễ hầu đồng ra mắt trong veo thời hạn lễ hội. Này là một nghi thức đã không còn thiếu trong chuyển động tín ngưỡng dân gian và nhất là tín ngưỡng thờ Mẫu.
Lễ hội ra mắt trong không khí bừng bừng, sôi nổi, từ trẻ tới già ai nấy cũng đều nô nức đăng ký lễ hội. Nhằm bày tỏ lòng tôn kính với Thánh Mẫu cũng giống như cầu mong các điều thuận lợi, may mắn cho 1 năm mới đầy phấn khởi.
Mẫu Liễu Hạnh và sự tích ba lần giáng sinh
Tương truyền, Mẫu Liễu Hạnh là Đệ Nhị Quỳnh Hoa công chúa – con gái đầu tuần của Ngọc Hoàng Thượng Đế. Sự tích về lai lịch, hiện thân của Bà được ghi chép và lưu truyền bởi truyền thuyết 3 lần giáng sinh của Mẫu Liễu Hạnh.
Lần giáng sinh đầu tiên (1434 – 1473)
Lần giáng sinh đầu tiên, Tiên Chúa phụng mệnh giáng sinh Bà vào trong ngày 6/3/1434. Bà hiện thân là con gái một nhà họ Phạm tại làng Vi Nhuế, thôn Quảng Nạp, xã Trần Xá, huyện Đại Yên, phủ Nghĩa Hưng trấn Sơn Nam (nay là Vị Nhuế, Nam Định).
Trước đó, phụ thân và phụ mẫu bà là những người dân lương thiện, sống thật thà và tích đức, nhưng tuổi đã toan về già mà người ta vẫn chưa tồn tại con. Ngọc Hoàng Thượng Đế động tâm, hạ lệnh truyền Đệ Nhị Tiên Nương tức Công Chúa Liễu Hạnh xuống trần gian đầu thai làm con họ rồi sẽ quay trở về Linh Tiêu, cũng không bao giờ quên báo mộng cho Phạm Thái ông sẽ sớm để con gái của tôi đầu thai biến thành con của mình.
Quả nhiên, ngay tiếp sau đó ít lâu, người vk mang thai rồi hạ sinh một bé gái rất chi là đẹp đẹp, liền đặt tên Phạm Thị Nga. Tiên chúa đầu thai rồi lớn lên càng ngày càng đẹp đẹp, giỏi giang và hết mực hiếu thuận với phụ huynh. Vào khoảng thời gian giáp thân niên hiệu vua Lê Thánh Tông Quang Thuận ngũ niên tức năm 1464, Phạm Thái ông và Phạm Thái bà đều lần lượt qua đời.
Một thân Đức Tiên chúa khiếp sợ mồ yên mả đẹp, cầu nguyện cho vong linh cho phụ huynh rồi lên đường chu du khắp thiên hạ làm phước thiện cho đồng dân, từ việc đắp đê ngăn lũ, dựng chùa lập miếu, bố thí cho toàn bộ bốn phương dân cùng,…
Năm bà vừa tròn 40 tuổi thì hết thời hạn ở hạ giới, nàng hóa thần về trời chầu Thượng Đế, khi ấy là giờ dần ngày 2 tháng ba năm 1473. Vì tưởng niệm công ơn của nàng, dân chúng liền cho xây hai ngôi đền để thờ phượng. 1 là Phủ Đại La Tiên Từ tại nền căn nhà cũ thời thơ ấu của Tiên Chúa, hai là Phủ Quảng Cung tại quê mẹ của nàng.
Lần giáng sinh thứ hai (1557 – 1577)
Khi về thiên đình ở trên Linh Tiêu, Đức Tiên Chúa vẫn không nguôi ngoai nỗi nhớ phụ huynh trần thế và vùng đất Nghĩa Hưng. Một lần do mất triệu tập, khi Tiên Chúa đang dâng thọ tửu nhân ngày van thọ Đức Ngọc Hoàng Thượng Đế thì lỡ đánh rơi chén Ngọc. Đức Ngọc Hoàng thất ý, liền truyền ghi tên vào sổ trích giáng trần thế. Khi đây là vào Lê Thiên Hựu đinh tỵ nguyên niên (1557)
Đợt thứ hai giáng thế, bà giáng vào trong nhà họ Lê ngụ ở thôn Vân Cát, xã An Thái, huyện Thiên Bản, phủ Nghĩa Hưng, tỉnh Nam Định. Vào khoảng thời gian 1557 tức năm Tiên chúa giáng sinh, khi ấy Lê Thái bà đã quá ngày sinh mà vẫn chưa tồn tại thể hiện sinh nở. Một ngày, trong mùa nửa mê nửa tỉnh dự tiệc trên Thiên đình, Lê Thái ông được báo rằng có một cô nàng tên Đệ Nhị Quỳnh Nương bị Ngọc Hoàng trích giáng. Chẳng mấy lâu sau, Thái bà hạ sinh con gái.
Thấy người con mới sinh hao hao giống với tiên nữ đó nên ông liền đặt tên Lê Thị Thắng, hiệu là Giáng Tiên. Tiên chúa lớn lên đẹp đẹp hơn người, giỏi ngâm thơ vịnh phú, đọc sách gẩy đàn. Khi vừa tròn 18 tuổi, Tiên chúa được phụ mẫu hứa hôn cùng Trần Đào Lang nhưng Bà không chuyển biến không chịu, chỉ mong thanh tu cho khỏi trần lụy.
Sau rồi, Tiên chúa cũng đồng ý kết duyên cho tròn kiếp và không để phụ lòng thân phụ thân mẫu. Nhưng điêu đứng thay, tới năm 21 tuổi thì Bà không bệnh mà mất vào khung giờ dần ngày 3 tháng ba năm Đinh Sửu, niên hiệu Gia Thái ngũ niên triều vua Lê Thế Tôn (1577). Bà về trời và được thân mẫu trần gian thương xót an táng chu toàn. Sau lần thoát xác trần này, Mẫu Liễu Hạnh cũng được dân cư thành lập đền thờ và lăng mộ ở Phủ Dầy, Nam Định.
Lần giáng sinh thứ ba (1579)
Đức Tiên Chúa về trời, lòng vẫn lấy sự trần chưa duyên mãn mà áy náy khôn nguôn, luôn sầu ủ mày xuân, châu chan nét ngọc khiến các vị Quần Tiên không khỏi thương cảm, liền tâu với Ngọc Hoàng. Đức Thượng Đế cảm thấy vậy, ban sắc phong “Liễu Hạnh công chúa” được phép trắc giáng phi thường để tự diêu tự thích khỏi nỗi u sầu.
Hiện nay là năm Kỷ Mão niên hiệu Quang hưng nhị niên triều vua Lê Thế Tôn (1579). Bà khi ẩn khi hiện về thăm quê hương gấp đôi rồi ngao du thiên hạ, tiêu diêu bông hòn đảo rồi giáng hôm nay Nga Sơn, Thanh Hóa vào thời điểm năm 1609 để tái hợp cùng Mai Sinh – hậu kiếp của Trần Đào Lang. Được hơn 1 năm thì Tiên Chúa phụng mệnh mãn hạn về trời. Hiện giờ là vào thời điểm năm Canh Tuất, niên hiệu Hoàng Định thập nhứt niên triều vua Lê Kính Tông tức năm 1610.
Sau khi đầu thai xuống hạ giới đủ 3 lần, Mẫu Liễu Hạnh ở lại Thiên cung mà trong lòng bà vẫn canh cánh nỗi nhớ với Vị trí trần thế. Hiểu được nỗi lòng của con gái, Ngọc Hoàng được phép bà hạ thế không bình thường đợt nữa để hóa phép cứu đời, miễn vòng sinh tử luân hồi.
Lần này bà có mặt dưới hình hài của một tiên nữ, kèm theo hai tiểu tiên khác, hiện xuống giữa ban ngày ở vùng Phố Cát, tỉnh Thanh Hóa. Ba nàng tiên liền lập chỗ trú ngụ và áp dụng nhiều loại phép tiên huyền ảo cứu vua cứu dân và giác ngộ Phật Pháp. Theo truyền thuyết về Mẫu Liễu hạnh, nàng đi mọi nơi để cứu nhân độ thế, trừng trị kẻ ác và đắc đạo thành Bồ Tát hiển Phật thánh linh thần. Vì vậy,triều đình và nhân dân lập đền thờ ở Vị trí nàng giáng trần là đền Sòng, Thanh Hóa.
Cảnh báo khi dâng lễ Mẫu Liễu Hạnh
Mẫu Liễu Hạnh mặc áo màu gì?
“Tháng Tám giỗ cha
Tháng Ba giỗ mẹ”
Mẫu Liễu Hạnh được suy tôn là Thánh Mẫu tối cao, được nhìn nhận là hóa thân của Đệ Nhất Thánh Mẫu Thượng Thiên và thờ ở vị trí đặt ở trung tâm trong Tam tòa Thánh Mẫu với màu áo đỏ thay mặt đại diện. Ngày tiệc chính tưởng niệm Thánh Mẫu Liễu Hạnh là ngày 3/3 âm lịch, là ngày hóa của Mẫu trong lượt giáng sinh thứ hai, được tổ chức trang trọng tại các đền thờ Mẫu. Vào các dịp này, các con hương tới đây thường mua sắm lễ vật thon gọn long trọng dâng Mẫu để bày tỏ tấm lòng kính cẩn.
Sắm lễ dâng Mẫu như nào sẽ tôn kính nhất
Lễ vật không nhất thiết cần đủ nhưng cần thật tâm. Bởi các Ngài chứng tâm chứ không chứng lễ. Quanh oản vẫn là một trong những các lễ vật nên có khi dâng lễ. So với Oản dâng lễ Mẫu Liễu Hạnh, ta nên chọn Oản được bày diễn trang trí màu đỏ giống màu áo của Bà thì sẽ thật tâm hơn hết. Nếu đền có ban thờ 3 vị Thánh Mẫu thì bạn nên sắm 3 quanh oản đủ 3 màu xanh, đỏ, trắng đặc trung cho 3 vị chứ không nên có thể sắm 1 riêng một quanh oản với một màu dâng Mẫu Liễu Hạnh.
Với đồ vật dâng lễ là oản, người sử dụng có khả năng tham kháo các mẫu oản được bày diễn trang trí tỉ mỉ có góp vốn đầu tư giống với tên thường gọi Oản Tài Lộc nghệ thuật và thẩm mỹ, 1 trong các quanh Oản Tài Lộc màu đỏ phù hợp dâng Mẫu Liễu hạnh có tại Oản Cô Tâm như sau: